5 cuốn sách được gợi ý từ Sal Khan giúp con gợi mở tư duy và nuôi dưỡng tình yêu học tập

Trong hơn 15 năm xây dựng nền tảng học trực tuyến miễn phí, Sal Khan – nhà sáng lập Khan Academy luôn tin rằng đọc sách là một trong những cách để gợi mở tư duy, hình thành nhân cách và khơi gợi tình yêu học tập ở mỗi đứa trẻ. Dưới đây là 5 cuốn sách Sal Khan đã giới thiệu, phù hợp để ba mẹ đọc và thảo luận cùng con. 

A Connecticut Yankee in King Arthur’s Court (Chàng kỹ sư Yankee trong triều vua Arthur) – Mark Twain

Cuốn sách kể về một kỹ sư người Mỹ vô tình bị đưa ngược thời gian về nước Anh cổ đại – nơi mọi hiểu biết về khoa học bị coi là ma thuật. Không giống những câu chuyện huyền thoại về nước Anh đầy lãng mạn, xã hội lúc bấy giờ hiện lên một cách chân thực: đầy mê tín, áp bức và lạc hậu.

Với vốn hiểu biết sâu rộng về khoa học, kỹ thuật, Hank Morgan dần nhận ra rằng những kiến thức mà anh xem là hiển nhiên lại giống như “phép thuật” trong mắt người dân. Sau những trải nghiệm tại nơi đây, Hank Morgan dần nhận ra rằng: muốn con người thực sự thay đổi, không thể chỉ áp đặt công nghệ hay tri thức từ bên ngoài. Cách bền vững nhất để “giải phóng” một cộng đồng là giúp họ tự tiếp cận được với khoa học, gợi mở tư duy và thấu hiểu các giá trị nhân văn. Với niềm tin đó, Hank Morgan nỗ lực truyền bá tư duy hiện đại, ứng dụng công nghệ và đặc biệt là thúc đẩy giáo dục như một con đường để khai sáng và thay đổi nhận thức của cả một xã hội.

Cuốn sách này cũng là nền tảng cho niềm tin cốt lõi mà Khan Academy luôn theo đuổi: Giáo dục là chìa khóa để trao quyền, giúp con người thoát khỏi giới hạn của định kiến, lạc hậu, mê tín và bất công trong xã hội. Mỗi thời đại đều có thể trở nên tốt đẹp hơn nếu con người được trao quyền tiếp cận tri thức, có cơ hội nâng cao bản thân và giúp đỡ người khác.

A little history of the world (Lược sử thế giới) – E.H. Gombrich

Khác với những cuốn sách lịch sử thường khô khan và khó tiếp cận, Lược sử thế giới được viết với mong muốn kể lại câu chuyện phát triển của nhân loại bằng ngôn ngữ gần gũi, dễ hiểu nhất. 

Thay vì liệt kê các sự kiện hay “nhồi” kiến thức, cuốn sách chọn cách dẫn dắt bằng giọng kể sinh động, khơi gợi trí tò mò và cảm giác hứng thú khi học Lịch sử. Dù không thể bao quát toàn bộ các chi tiết, Lược sử thế giới vẫn giúp người đọc cảm nhận được mạch phát triển xuyên suốt của xã hội loài người – từ những nền văn minh đầu tiên cho đến thế giới hiện đại.

Từ góc nhìn của Sal Khan, đây không chỉ là một cuốn sách hay về lịch sử, mà còn thể hiện triết lý giáo dục mà Khan Academy luôn theo đuổi: học tập cần dễ tiếp cận, mang lại niềm vui và khơi gợi trí tò mò. Tư duy này cũng là lý do vì sao ông quyết định xây dựng Khan Academy dưới mô hình phi lợi nhuận – giống như các tổ chức có sứ mệnh bền vững như Smithsonian hay Oxford – nhằm phục vụ nhiều thế hệ người học trong tương lai.

The Art of Living (Nghệ thuật sống) – Triết gia Hy Lạp cổ đại Epictetus 

Không bàn đến danh tiếng hay thành công về mặt vật chất, cuốn sách khuyến khích mỗi người sống có mục đích, hành động có ý nghĩa và tạo ảnh hưởng tích cực đến những người xung quanh. Những triết lý của Epictetus tuy được viết cách đây hàng nghìn năm nhưng vẫn còn nguyên giá trị, đặc biệt trong hành trình làm cha mẹ và đồng hành cùng con lớn lên mỗi ngày.

Sal Khan chia sẻ rằng ông đặc biệt yêu thích một câu trích dẫn từ cuốn sách:

“Điều quan trọng là hãy ở cạnh những người nâng đỡ bạn, những người mà sự hiện diện của họ giúp bạn trở thành phiên bản tốt nhất của chính mình.”

Với ông, đây cũng chính là điều Khan Academy hướng đến: xây dựng một cộng đồng học tập tích cực – nơi mỗi người học đều được truyền cảm hứng, hỗ trợ và cùng nhau tiến bộ.

Tại Khan Academy Vietnam, tinh thần này được thể hiện rõ qua mô hình lớp học mở – nơi người học không chỉ tiếp thu kiến thức, mà còn học cách học từ nhau. Các em được khuyến khích đặt câu hỏi, cùng nhau thảo luận, hỗ trợ nhau giải quyết vấn đề và tiến bộ trong một môi trường đề cao sự hợp tác và tôn trọng lẫn nhau. Song song với đó, cộng đồng Mọt Khan là không gian để các bậc phụ huynh cùng chia sẻ kinh nghiệm học tập, phương pháp đồng hành cùng con và những giá trị giáo dục bền vững. Đây là nơi cả cha mẹ và con cái có thể cùng học hỏi, hỗ trợ và cùng trưởng thành qua từng giai đoạn phát triển.

The three-body problem – Cixin Liu

Trong bối cảnh trí tuệ nhân tạo đang phát triển nhanh chóng, đây là một tác phẩm khoa học viễn tưởng đặc biệt phù hợp để chúng ta cùng suy ngẫm về tương lai, về con người và về vai trò của giáo dục trong thế giới đầy biến động phía trước.

Câu chuyện bắt đầu khi con người tình cờ thiết lập liên lạc với một nền văn minh ngoài Trái Đất. Từ đó, cuốn tiểu thuyết mở rộng ra những vấn đề sâu sắc hơn: trí tuệ, niềm tin, đạo đức và cả sự sống còn của nhân loại. Dù không đề cập trực tiếp đến trí tuệ nhân tạo, cuốn sách vẫn đặt ra những câu hỏi rất phù hợp với bối cảnh hiện tại: Chúng ta là ai trong một thế giới ngày càng được định hình bởi công nghệ? Chúng ta có thể làm gì với công nghệ? Và làm sao để công nghệ phục vụ lợi ích chung, thay vì đẩy nhân loại đến bờ vực?

Great expectations (Những kỳ vọng lớn) – Charles Dickens

Dù lấy bối cảnh nước Anh thời Victoria cuốn sách vẫn đặt ra những câu hỏi rất gần gũi với phụ huynh hiện đại: Liệu hoàn cảnh xuất thân có quyết định tương lai của một đứa trẻ? Và liệu giáo dục có thể là “chiếc chìa khóa” để vượt lên khỏi giới hạn đó?

Câu chuyện theo chân Pip – một cậu bé xuất thân nghèo khó trên hành trình trưởng thành giữa những biến chuyển của xã hội. Từ việc may mắn nhận được sự giúp đỡ từ một người giấu tên, cuộc đời Pip thay đổi. Nhưng càng lớn, cậu càng nhận ra những khuôn mẫu về “thành công” do xã hội gán ghép như tiền bạc, địa vị, học vấn chưa chắc đã mang lại hạnh phúc hay sự trưởng thành thực sự.

Sal Khan đề xuất cuốn sách này vì nó chạm đến một vấn đề vẫn còn hiện hữu trong giáo dục hiện đại: cơ hội học tập và phát triển vẫn còn phụ thuộc quá nhiều vào hoàn cảnh, quan hệ hay khả năng chi trả. Thông qua hành trình của Pip, cuốn sách cho thấy sự bất công ấy và cũng đặt ra một niềm tin rằng: mọi trẻ em, bất kể xuất thân thế nào, đều xứng đáng có cơ hội được học tập, phát triển và vươn lên theo cách riêng của mình. Khan Academy mong muốn viết lại câu chuyện đó – mang đến một nền giáo dục chất lượng cao cho tất cả mọi người, bất kể xuất thân, điều kiện hay hoàn cảnh sống. Giáo dục là một quyền cơ bản và cũng là công cụ mạnh mẽ giúp mỗi đứa trẻ phát huy hết tiềm năng của mình.

Mỗi trang sách là một hạt giống, nếu được gieo đúng lúc, đúng cách sẽ nảy mầm trong tâm hồn con và theo con suốt hành trình trưởng thành. Hy vọng rằng 5 cuốn sách gợi ý từ Sal Khan sẽ là nguồn cảm hứng để ba mẹ cùng con khám phá, trò chuyện và nuôi dưỡng tình yêu học tập mỗi ngày.