Từ định kiến tới đam mê: Khi giáo dục trực tuyến mở rộng cánh cửa đưa nữ giới tới “miền đất” STEM

Theo báo cáo của UNESCO, tỷ lệ phụ nữ và trẻ em gái lựa chọn học tập, làm việc trong các khối ngành STEM (khoa học, công nghệ, kỹ thuật, toán học) còn rất thấp. Điều này cho thấy sự cần thiết của các giải pháp mới để thúc đẩy bình đẳng giới và sự phát triển bền vững của kinh tế xã hội. Một trong những chìa khóa quan trọng là giáo dục trực tuyến miễn phí – công cụ đã và đang mở rộng cánh cửa cơ hội cho hàng triệu học sinh nữ, từ thành thị đến những vùng miền núi xa xôi.

Báo cáo của UNESCO năm 2024 về bình đẳng giới trong giáo dục STEM chỉ ra rằng, khoảng 35% sinh viên trong các ngành liên quan đến STEM là nữ giới, và tỷ lệ này giảm mạnh hơn trong các lĩnh vực như kỹ thuật (28%) và công nghệ thông tin (22%). Một rào cản chính là các định kiến xã hội khiến nữ sinh ít được khuyến khích theo đuổi các ngành này. Đồng thời, thiếu cơ hội tiếp cận tài nguyên học tập và môi trường hỗ trợ cũng làm giảm động lực và cơ hội cho nữ sinh khám phá STEM​. 

Hiện nay, nhiều giải pháp đã và đang được triển khai nhằm khuyến khích nữ sinh tham gia vào lĩnh vực STEM. Các chương trình học bổng dành riêng cho nữ giới, các cuộc thi khoa học kỹ thuật và sáng kiến đào tạo theo nhóm đối tượng cụ thể đã góp phần nâng cao nhận thức về vai trò của nữ giới trong STEM. Đặc biệt, tại Việt Nam, có một giải pháp với chi phí “0 đồng” đang mở lối giúp hàng triệu học sinh nữ trên khắp cả nước tiếp cận dễ dàng với các khóa học STEM chất lượng cao. Thông qua nền tảng học tập trực tuyến miễn phí Khan Academy, các em có thể tự học hàng trăm khoá học liên quan đến STEM như Toán học, Vật lý, Hoá học, Sinh học, Khoa học máy tính, Lập trình,… bất kỳ lúc nào, tại bất kỳ đâu, không phân biệt độ tuổi và giới tính. Đây là công cụ để học sinh, đặc biệt là các học sinh nữ, tự trang bị cho bản thân nền tảng tri thức vững chắc để tiến xa trong lĩnh vực này. 

Nỗ lực vươn lên bất chấp trở ngại và định kiến

Tại xã vùng cao La Pán Tẩn (huyện Mù Cang Chải, tỉnh Yên Bái), dù cuộc sống còn nhiều khó khăn và thiếu thốn, nhiều học sinh đang cho thấy những triển vọng tích cực trong kỹ năng làm Toán và sử dụng các thiết bị công nghệ thông tin. “Em học Toán không tốt. Mới đầu kể cả có vừa dùng nền tảng Khan Academy vừa học trên lớp thì cũng chưa hiểu hết bài. Nhưng sau một tháng rưỡi kiên trì xem đi xem lại video và làm bài đến khi đúng hết thì bây giờ em không còn cảm thấy khó khi học Toán nữa, lúc học bài mới trên lớp cũng thấy rất dễ hiểu”, em Thào Thị Blà – học sinh lớp 8 trường PTDTBT TH&THCS La Pán Tẩn vui mừng chia sẻ. Thông thường, em Blà dành 20-30 phút mỗi ngày để ôn bài trên Khan Academy, kết hợp học tại phòng Tin học của trường và tự học bằng điện thoại vào buổi tối. Việc duy trì thói quen học tập trên Khan Academy cũng giúp em tự tin hơn với kỹ năng sử dụng máy tính và Internet của mình, đặc biệt còn bổ trợ môn Tin học trên trường. “Hồi trước em thấy học Tin rất khó hiểu, bây giờ thì thấy dễ và vui hơn nhiều!”

Khan Academy cũng giúp nhiều nữ sinh tự tin hơn vào năng lực của bản thân, mạnh dạn “thi đua” trong những môn học tự nhiên vốn được coi là “thế mạnh” của các học sinh nam. Em Hà Thị Thanh Huyền, học sinh lớp 8 trường THCS Đức Ninh (huyện Hàm Yên, tỉnh Tuyên Quang) không chỉ yêu thích học Toán mà còn là thành viên đội tuyển Toán của trường. Với sự hỗ trợ từ Khan Academy, Huyền đã rèn luyện khả năng tự học và không ngừng tiến bộ mỗi ngày. “Em thích nhất ở Khan là phần lời giải từng bước giúp em biết rằng mình sai ở đâu. Đặc biệt khi em làm sai thì nền tảng không trả kết quả đúng luôn mà sẽ đưa ra hướng dẫn để em làm lại đến khi làm đúng thì thôi. Do đó, ngoài giờ học trên lớp, em có thể tự rèn luyện các dạng bài chưa nắm chắc và ôn lại kiến thức”. Là một trong những học sinh đứng đầu đội tuyển, Huyền chính là minh chứng cho việc trái ngọt sẽ đến với những ai đủ nỗ lực và kiên trì, bất kể có “thiên phú” hay không.

Thế hệ học sinh nữ được nuôi dưỡng và lan tỏa niềm đam mê STEM

Không chỉ cung cấp các khoá tự học, chương trình Khan Academy Vietnam (KAV) còn thường xuyên tổ chức các lớp học trực tuyến miễn phí dành cho cộng đồng với đa dạng chủ đề STEM, bao gồm Toán học, Kỹ năng số, Lập trình,… Chính mô hình “mở” của lớp học đã kết nối vô vàn học sinh nữ với những người thầy, người cô truyền cảm hứng và dẫn dắt các em thêm vững bước trên hành trình khám phá bản thân, chinh phục đam mê trong lĩnh vực công nghệ – kỹ thuật. Em Lê Thanh Giang – Học sinh lớp 7 trường THCS Văn Quán (quận Hà Đông, Hà Nội) thường xuyên tự học Toán trên Khan Academy và là học sinh tiêu biểu của lớp học “50 giờ lập trình cùng chuyên gia Azota” do KAV và Azota tổ chức mùa hè vừa rồi. Lớp học đã trở thành dấu ấn quan trọng trong hành trình khám phá lập trình của Giang. Không chỉ học cách viết mã, Giang còn hiểu rõ hơn về tư duy lập trình và cách giải quyết vấn đề. Em tự tay thiết kế đồ họa cho trò chơi, viết mã để điều khiển các đối tượng, và kiểm tra, sửa lỗi để đảm bảo trò chơi hoạt động mượt mà. “Nhờ thầy giáo động viên, em đã có những dự án lập trình thành công đầu tiên cho mình!”. Mỗi dự án nhỏ được “thành hình” là một bước tiến vững chắc, thúc đẩy Giang tiến xa hơn trên con đường lập trình.

Đồng hành với Khan Academy hơn 3 năm, em Cái Bảo Ngọc Hân – Học sinh lớp 6 trường THCS Hùng Vương (huyện Tràng Bom, tỉnh Đồng Nai) đã tham gia nhiều lớp học mở của chương trình KAV như lớp Toán tiếng Việt, Toán tiếng Anh, Lập trình và luôn háo hức được khám phá kiến thức mới về “những con số, dòng lệnh và quy luật” trong các môn học này. “Con thấy nền tảng quả là kho tài liệu kỳ diệu! Lớp học yêu thích nhất của con là Mọt Du hành vì con được học Toán bằng tiếng Anh để vừa được ôn lại cách làm bài vừa được rèn luyện tiếng Anh”. Ngọc Hân cũng là một học sinh lần đầu tiếp xúc với lập trình qua lớp học miễn phí của KAV. Từ những tò mò ban đầu, giờ đây Hân đã có thể tự lập trình một vài hình vẽ hoặc trò chơi đơn giản trong thời gian rảnh. Đặc biệt, Hân còn rủ các bạn lập nhóm để cùng học Toán tiếng Anh và lập trình, từ đó cùng chia sẻ và hướng dẫn nhau tiến bộ. “Con hy vọng các bạn nữ hãy tự tin hơn với các môn Tự nhiên vì chúng mình hoàn toàn có thể học tốt, nhất là khi có những nền tảng như Khan Academy!”

Giáo dục trực tuyến miễn phí đã và đang giúp thúc đẩy bình đẳng giới trong STEM, trao quyền cho nữ sinh theo đuổi đam mê và khát vọng của các em. Những câu chuyện của các nữ sinh như Ngọc Hân, Thào Thị Blà, Thanh Giang, hay Thanh Huyền đã chứng minh rằng STEM không phải là lĩnh vực dành riêng cho một giới tính nào, mà là “miền đất” cho bất kỳ ai có đam mê và nỗ lực.

Và chính những học sinh nữ ấy cũng đang thắp lên những thay đổi tích cực trong cả cộng đồng và xã hội. Với Thào Thị Blà, đó là mong muốn hướng dẫn bố mẹ và người thân về kỹ năng công nghệ thông tin để cuộc sống được cải thiện và “mọi người đỡ vất vả hơn”. Hay với Ngọc Hân, đó là cái nhìn khác về STEM – STEM không chỉ là một ngành nghề mà còn là những kỹ năng cần thiết cho các công việc khác. “Không phải muốn trở thành lập trình viên thì mới học lập trình. Dù là giáo viên cũng có thể soạn bài thông minh hơn khi sử dụng các câu lệnh”.

Tương lai của STEM đang rộng mở hơn bao giờ hết, nơi mà mọi trẻ em đều có cơ hội phát huy tiềm năng của mình, bất kể giới tính hay hoàn cảnh. Những bước đi hôm nay của các nữ sinh sẽ góp phần định hình một thế giới công bằng, sáng tạo, và đầy cảm hứng hơn cho thế hệ mai sau.