​​Dạy học tự nguyện: Thắp lửa tự tin khoa học công nghệ, khơi dậy tinh thần tự học cho học sinh Việt Nam

Hiện nay, Việt Nam đang đối mặt với thách thức thiếu hụt nguồn nhân lực chất lượng cao trong các lĩnh vực khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học (STEM). Trong bối cảnh đó, các sáng kiến dạy học tự nguyện như mô hình lớp học mở KAV đã ra đời, góp phần bồi dưỡng thế hệ học sinh Việt Nam tự tin, tự học, sẵn sàng làm chủ tương lai số.

Vì một thế hệ trẻ Việt Nam làm chủ khoa học công nghệ 

Khi cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đang diễn ra mạnh mẽ, Việt Nam đứng trước yêu cầu cấp bách phải xây dựng một thế hệ trẻ đủ khả năng làm chủ công nghệ, tư duy phản biện, đổi mới, sáng tạo và dám nghĩ, dám nói, dám làm. Tuy nhiên, thực tế hiện nay cho thấy, nguồn nhân lực trong các lĩnh vực khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học (STEM) tại Việt Nam vẫn còn hạn chế cả về số lượng lẫn chất lượng. Theo báo cáo của Bộ Giáo dục và Đào tạo, Việt Nam hiện chỉ có khoảng 30% sinh viên theo học các ngành STEM, thấp hơn so với nhiều quốc gia trong khu vực. Đồng thời, theo một số khảo sát thuộc Dự án nghiên cứu trẻ em châu Á-Thái Bình Dương trong kỷ nguyên số (Digital Kids Asia Pacific – DKAP) công bố năm 2019, năng lực số của học sinh phổ thông ở Việt Nam đang ở mức trung bình từ 2,74 đến 3,35 điểm (trên thang điểm 5). Trong đó, lĩnh vực “Đổi mới và sáng tạo số” đang ở mức thấp nhất với 2,74, điểm trung bình cao nhất là 3,35 về “An toàn và khả năng thích ứng số”.

Trong khi đó, khoảng cách về năng lực số giữa thành thị và nông thôn, giữa các khu vực kinh tế khác nhau, vẫn còn khá lớn. Nhiều học sinh ở các vùng khó khăn thiếu điều kiện tiếp cận với kiến thức khoa học công nghệ hiện đại, chưa được trang bị các kỹ năng học tập tự chủ cần thiết để thích ứng với những thay đổi nhanh chóng của xã hội. Nếu không kịp thời bồi dưỡng tinh thần tự học, chủ động khám phá tri thức ngay từ hôm nay, Việt Nam sẽ khó có thể hình thành một nguồn nhân lực trẻ thực sự đủ sức cạnh tranh toàn cầu trong tương lai.

Chính trong bối cảnh ấy, những “người tiên phong” là các chuyên gia lập trình, giáo viên đang sinh sống ở nước ngoài, sinh viên từ các trường đại học danh tiếng trong và ngoài nước, các bạn học sinh đến từ nhiều tỉnh thành trên cả nước tình nguyện dành thời gian đứng lớp dạy học miễn phí cho học sinh trên khắp cả nước trở nên vô cùng ý nghĩa. Không mong cầu bất kỳ lợi ích cá nhân nào, mong muốn của họ chỉ đơn giản là  thắp lên ngọn lửa đam mê khoa học công nghệ trong lòng thế hệ kế tiếp.

Tinh thần ấy đã tìm thấy một “điểm chạm” tuyệt vời qua mô hình lớp học mở KAV (Khan Academy Vietnam). Lớp học mở KAV là một mô hình mà bất kỳ ai nhiệt huyết đều có thể bắt đầu tổ chức một lớp học cộng đồng trực tuyến, hoàn toàn miễn phí, không giới hạn học sinh, ở bất cứ nơi đâu, chỉ cần một thiết bị có kết nối Internet. Lớp học mở KAV với các khóa học phong phú từ Toán, Tiếng Anh đến các kỹ năng số như An toàn Internet, Lập trình… 

Nguyễn Quý Khanh Duy, kỹ sư phần mềm tại Mỹ đang dạy học miễn phí cho học sinh Việt Nam qua Lớp học mở KAV “Xây dựng nền tảng STEM” chia sẻ: “Dạy học trên nền tảng trực tuyến KAV, tôi thấy có rất nhiều khóa học đa dạng từ khoa học tự nhiên đến các môn xã hội. Cho nên người học có rất nhiều lựa chọn để khám phá và không thấy nhàm chán. Ngoài ra, các video giải thích một cách rất dễ hiểu và kích thích sự ham học. Khi đã thích rồi, các bạn sẽ tự tìm hiểu và học nhiều môn khác, góp phần cải thiện thói quen tự học và hữu ích cho sau này. Trước khi thực hiện giảng dạy, tôi trao đổi với học sinh qua Zalo để hỏi xem các bạn thích chủ đề nào nhất. Việc tự chọn chủ đề sẽ giúp bạn cảm thấy hứng thú và tập trung hơn. Tôi hướng dẫn các em theo hướng cởi mở và không đặt nặng về lý thuyết. Kiến thức phải ở mức độ kích thích sự tò mò và tôi luôn hỏi các bạn rất nhiều câu hỏi để cải thiện tư duy lập luận.”

​​Chia sẻ về hành trình đồng hành cùng học sinh tại Lớp học mở KAV “Nâng cao kỹ năng số”, Hoàng Nguyễn Phúc Anh – một trong số ít các bạn học sinh cấp trung học phổ thông Việt Nam được trao học bổng học tập tại UWC Nam Phi thuộc hệ thống Trường Thế giới Liên kết năm 2023, cho biết: “Dù cách 5 tiếng chênh lệch múi giờ và khoảng cách địa lý gần 10.000 km giữa Việt Nam tới Eswatini nhưng em luôn cảm nhận được niềm vui khi đứng lớp. Điều khiến em ấn tượng nhất là sự ham học hỏi và niềm vui thích với công nghệ ở các bạn nhỏ. Từ những buổi học về An toàn Internet đến lập trình cơ bản, các em không chỉ tiếp thu nhanh mà còn chủ động tìm tòi, sáng tạo thêm. Thấy các bạn nhỏ từ rụt rè ban đầu trở nên tự tin trình bày những dự án nhỏ do chính mình lập trình, thành thạo sử dụng máy tính và Internet, em càng tin rằng việc mình đang dạy học tình nguyện sẽ đóng góp một phần nhỏ cho con đường dẫn dắt thế hệ trẻ Việt Nam làm chủ công nghệ vững vàng.”

Lan tỏa phong trào tự học tới mọi học sinh khắp cả nước

Hiện nay, mô hình Lớp học mở KAV đã có hơn 50 lớp học cho học sinh từ Tiểu học, Trung học cơ sở cho đến Trung học phổ thông khắp mọi miền Tổ quốc. Dưới sự hướng dẫn tận tâm của các tình nguyện viên, học sinh tại lớp học mở KAV không chỉ được học kiến thức nền tảng mà còn được rèn luyện kỹ năng tự học, tự khám phá và tự tư duy. Các lớp học khuyến khích sự chủ động, sáng tạo, nơi mỗi câu hỏi đều được lắng nghe, học để hiểu, để áp dụng và để phát triển bản thân.

Không chỉ dừng lại ở việc truyền đạt kiến thức, lớp học mở KAV còn giúp học sinh tạo thói quen, tinh thần chủ động chinh phục kiến thức – một yếu tố then chốt trong quá trình hội nhập quốc tế. Đó cũng là cách lớp học mở KAV góp phần đồng hành trọn vẹn định hướng đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục Việt Nam: đặt người học vào trung tâm, phát triển toàn diện phẩm chất và năng lực, chuẩn bị cho thế hệ trẻ một hành trang vững vàng bước vào tương lai.

Bạn Hồ Khánh Ngọc, một trong những học sinh nữ xuất sắc Lớp học “50 giờ Lập trình Web cùng chuyên gia Azota” bày tỏ: “Em cảm thấy vô cùng hào hứng khi biết cách biến những ý tưởng của mình thành hiện thực. Khóa học Lập trình bằng tiếng Việt trên Khan Academy giúp em tiếp thu kiến thức mới hiệu quả hơn thông qua việc ôn luyện thường xuyên các bài tập thực hành trên nền tảng. Em tin rằng, những kiến thức và kỹ năng mà em học được trong Lớp học sẽ là hành trang quý báu trong tương lai.”

Xuất phát từ một sở thích sau giờ học, Phạm Gia Huy – học sinh lớp 8 trường THCS Phan Đình Giót (Hà Nội) quyết định tham gia lớp học mở KAV “Lập trình 101”. “Các lớp học miễn phí của KAV không chỉ mang đến những kiến thức cơ bản mà còn giúp con đủ tự tin tham gia các cuộc thi lớn, từ đó cọ xát và tự học thêm kỹ năng lập trình của bản thân. Con có kiến thức về vòng lặp For và While để làm bài thi.” – Huy chia sẻ về kinh nghiệm khi tham gia vòng 9 cuộc thi CodeLearn – cuộc thi về lập trình được tổ chức trên toàn quốc bởi tập đoàn FPT.

Trong một thế giới liên tục vận động và thay đổi, sự phát triển bền vững của một quốc gia không chỉ dựa vào tài nguyên thiên nhiên, mà còn dựa vào trí tuệ, tinh thần tự học và khát vọng vươn lên của thế hệ trẻ. Và chính những cá nhân đang ngày ngày gieo tri thức bằng sự tự nguyện của mình thông qua các mô hình lớp học miễn phí, như lớp học mở KAV, đang cùng chung tay viết nên một câu chuyện đẹp về niềm tin, sự sẻ chia và hy vọng cho thế hệ trẻ Việt Nam.